Günümüz dünyasında başarılı, dengeli ve anlam dolu bir yaşam sürmek herkesin hayali. Ancak bu hedefe ulaşmak için yalnızca bilgi ve beceriler yeterli değil; kalıcı alışkanlıklar ve sağlam bir karakter gereklidir. Stephen R. Covey’in Etkili İnsanların 7 Alışkanlığı kitabı, bu dönüşüm yolculuğunda bize rehberlik eden bir klasik olarak karşımıza çıkar.

Covey, kitabının başlangıcında, etkili bir yaşamın temelinde evrensel ilkelerin ve güçlü karakter özelliklerinin yattığını vurgular. Başarıyı yalnızca yüzeyde kalan davranışlarda değil, içsel bir değişimde buluruz. Covey’in sunduğu bu yedi alışkanlık, yalnızca kişisel gelişim değil, aynı zamanda toplumsal katkı için de güçlü bir temel sunar.

Bu yazı dizisinde, Covey’in her bir alışkanlığını ele alacak, bunları günlük yaşamımıza nasıl entegre edebileceğimizi keşfedeceğiz. Proaktif olmaktan ilkelere dayalı bir yaşam inşa etmeye kadar uzanan bu alışkanlıklar, bizi daha dengeli, başarılı ve anlamlı bir hayata taşıyacak. Şimdi, Covey’in dediği gibi bu alışkanlıkları “derinlemesine” öğrenmeye ve uygulamaya hazır mısınız?

1. Alışkanlık- Proaktif Ol

Stephen Covey’in Etkili İnsanların 7 Alışkanlığı kitabı, bireylerin ve kurumların hayatında çığır açmış, ilham verici bir başyapıttır. Covey, kitabını sadece okumamızı değil, aynı zamanda başkasına anlatabilecek kadar derinlemesine öğrenmemizi önerir. Derinden okumak! Bu söz hayli etkiliyor beni, çünkü “Öğrenmenin en iyi yolu öğretmek” derler.

Bu yazıda, Covey’in kitabındaki ilk alışkanlık olan “Proaktif Ol” kavramını ve hayatımıza nasıl uygulayabileceğimizi keşfedeceğiz.

Proaktif Olmanın Anlamı

Proaktif olmak, genelde “inisiyatif almak” olarak anlaşılır. Ancak Covey, bu alışkanlığı çok daha derin bir seviyede tanımlar: “Kendi hayatınızın tam sorumluluğunu almak.”

Proaktif olmak, yalnızca tepkisel davranışlardan kaçınmak değil, değerlerimize dayalı bilinçli seçimler yapmaktır. Bu, yaşamın her alanında etki ve tepki arasındaki alanı fark ederek hareket etmeyi gerektirir.

Covey, burada önemli bir noktaya dikkat çeker:

• Eylemlerinizi seçebilirsiniz, ancak sonuçlarını değil. Sonuçlar, doğal yasalar tarafından belirlenir. Örneğin, emek vererek terfi etmekle bir arkadaşınıza zarar vererek yükselmek arasında bir seçim yapabilirsiniz. Ancak bu seçimlerin sonuçları, etik kurallar ve doğal yasalar tarafından şekillenir.

Covey’in söylediği gibi: “Değneğin bir ucunu kaldırıyorsanız, diğer ucu da otomatik olarak kalkar.”

Denetim Dışı Olaylarda Proaktif Olmak

Bazen, hiçbir kontrolümüzün olmadığı durumlarla karşılaşabiliriz. Covey, bu tür olaylara “denetim dışı sorunlar” der. Bu sorunlara proaktif bir şekilde yaklaşmak için şu yöntemi önerir:

• “Olmasaydı-olsaydı” demek yerine “Ben ne yapabilirim?” sorusunu sorun.

Covey’in burada verdiği örneklerden biri Hz. Yusuf’un hikayesidir. Hz. Yusuf, haksızlığa uğrayıp köle olarak satılsa da bu durumu kişisel gelişimi için bir fırsat olarak görmüş ve sonunda güven kazanarak liderlik pozisyonlarına yükselmiştir. Proaktif olmak, her durumda kontrol edebileceğiniz bir alan olduğunu fark etmektir.

Reaktif ve Proaktif Dili Tanımak

Kullandığımız dil, ne kadar proaktif ya da reaktif olduğumuzu gösterir. İşte karşılaştırmalı bir tablo:

Kendi dilimizi gözlemleyerek, proaktif bir bakış açısını benimseyebiliriz.

Proaktif Olmanın Adımları

Proaktif bir yaşam sürmek için şu adımları takip edebilirsiniz:

1. Hayatınızın Sorumluluğunu Alın
   Proaktif insanlar, koşulları ya da başkalarını suçlamazlar. Seçimlerinin sonuçlarını kabul ederler.
2. Etki Alanınıza Odaklanın
   Enerjinizi, kontrol edebileceğiniz alanlara harcayın. Şikâyet etmek yerine, çözüm üretmeye çalışın.
3. İnisiyatifi Elinize Alın
   Güvenli bir ortam yaratarak hem kendiniz hem de başkaları için fırsatlar oluşturun.
4. Dilinizin Farkında Olun
   “Yapamam” yerine “Seçiyorum,” demeyi alışkanlık haline getirin.
5. Söz Verin ve Sözünüzde Durun
   Hem kendinize hem de başkalarına verdiğiniz sözleri tutarak güvenilirliğinizi artırın.
6. Harekete Geçin
   Harekete geçmek, proaktif bir insanın en temel özelliğidir. Başkalarını beklemek yerine sorumluluğu üstlenin.
7. Eleştiren Değil, Örnek Olan Kişi Olun
   İnsanları suçlamak yerine kendi eylemlerinizle ilham kaynağı olun.

Pratik Uygulamalar

Proaktif olmak, pratik gerektirir. İşte bunu hayatınıza entegre etmek için birkaç öneri:

• Kullandığınız dile dikkat edin: 30 gün boyunca reaktif dil kullanmamaya çalışın.
• Reaktif davrandığınız bir durumu analiz edin: Gelecek sefere proaktif bir yanıt geliştirin.
• Kendinize verdiğiniz sözleri tutun: Bu, özgüveninizi artırır ve alışkanlığı pekiştirir.
• Hedefler belirleyin: Küçük adımlarla hedeflerinize ulaşmaya odaklanın.

Proaktif Olmanın Faydası

Proaktif bir yaşam tarzı, yalnızca sizin değil, çevrenizdeki herkesin hayatını olumlu etkiler. Hayatınızın kontrolünü elinize aldığınızda hem daha mutlu hem de daha etkili bir insan olabilirsiniz.

Kendime de seçmiş olduğum birkaç öneriyi paylaşıyorum:

• Otuz gün boyunca, yukarıda paylaşmış olduğum tabloya göre, kullandığımız dile dikkat ederek.
• Reaktif davrandığımız / davranacağımız bir durumda proaktif davranarak.
• Kendimize verdiğimiz sözleri tutarak.
• Hedefler belirleyip adım adım bunlara erişerek.

Bu bize kendi yaşamlarımızda daha etkin olmamız yönünde adımlar atmamızı kolaylaştıracak.

Uygulaması zor değil, ancak günlük hayatta çok alışık olduğumuz bir davranış modeli değil. Ben bu listeyi hayatımda pekiştirmeye çalışırken sıklıkla gördüğüm, özellikle ikili ilişkilerde yapılacak bir şeyler var ve eğer yapmıyorsam, “ego”mun buna engel olduğu. Demek bu uygulamalarla bir şekilde egomuzu da yumuşatıp, eğitiyor olacağız.

Hatırlayın:

Yaşamın ipleri sizin elinizde. Proaktif olun, çünkü harekete geçmek sizi gerçek bir lider yapar.

Covey’in dediği gibi:

“Denetleyemediğiniz durumlar olsa da kontrol edebileceğiniz şey her zaman kendi tepkinizdir.”

Kendi hayatınızı şekillendirmek için bugünden başlayın!